Có ai đã nghe qua câu: “nếu một thiết kế tốt, thì nó gần như trở nên vô hình” chưa nhỉ?

Mình đã nghe được câu này vài năm trước, nó khơi lên một mình sự tò mò thú vị về một góc nhìn mới trong thiết kế, vì mình thấy nó mâu thuẫn, design không phải lên làm nó lung linh, lộng lẫy, thu hút người xem hay sao mà lại nói tốt có nghĩa là vô hình.

Nhưng qua vài năm làm UX, thực hiện vài buổi testing, hiểu về mental model, interaction cost, mình mới bắt đầu rơi vào Aha moment, hòm hòm thấm được ý nghĩa của câu đó nói về việc gì.

Nên hôm nay cùng mình đào sâu thêm nhé.

User sử dụng product để get được một benefit gì đó, từ đó họ thấy nó đóng góp vào một giá trị gì đó vào cuộc sống của họ. Ví dụ: mình dùng messenger để chat, chat là để kết nối, để có cảm giác thuộc về một cộng đồng.

Nhưng trước khi họ get được benefit, user cần còn dùng product, cần dùng các feature (feature là các khả năng mà product offer để giúp user đạt được nhu cầu gì đó), “dùng” - hay nói cách khác là tương tác, mà tương tác thì dù ít hay nhiều họ cũng phải học, phải tốn sức (interaction cost). Và nhiệm vụ của design là hạn chế đi các công sức này.

>> ý nghĩa của từ “ vô hình ” trong câu nói ấy có nghĩa là thiết kế nên “ trực quan ”

>> hạn chế interaction cost (physical, cognitive, emotional, temporal cost)

>> user có thể dùng nó một cách dễ dàng, êm ái nhẹ nhàng như một hơi thở

>> khiến rào cản giữa user & benefit trở nên vô hình.

Keep in mind. User dùng product chúng ta để phục vụ cho một nhu cầu, để get value chứ không phải để dùng feature, feature chỉ là trung gian tạm thời thôi.

Để tạo ra một banner đẹp để thu hút người xem quan tâm đến một event, ta có thể học photoshop để design banner đó, nhưng học & dùng được photoshop không hề dễ, một là mình sẽ bỏ time & effort để học cách dùng nó, 2 là bỏ tiền để thuê một bạn graphic designer giúp mình design 🤔.

Nhưng giờ đây, đã có công cụ Canva giúp việc design một banner trở nên đơn giản hơn nhiều, với thiết kế trực quan & template đa dạng khiến một người không biết về design cũng có thể có trong tay một banner đẹp đẽ mà ít tốn công sức hơn rất nhiều. (😘 Ít công sức, lại không phải mất nhiều tiền).

Tiếp đến, thời đại của AI, mình chỉ cần gõ, miêu tả mong muốn banner ra sao thì AI có thể giúp bạn có nó ngay chỉ trong vài phút. Việc lúc này chỉ cần làm rõ ý muốn trong đầu và học cách gõ prompt (thậm chí vài các nền tảng cung cấp luôn template > không cần học prompt > 🤪 chia 4, chia 5 công sức luôn, sướng).

Product nào miễn chúng giúp user nhanh có được thứ mình muốn mà ít tốn resource / effort hơn thì họ sẽ ưa chuộng, bởi vì đối với họ feature, cách dùng feature… chỉ là những thứ họ phải làm để đến được đích.

What if?

Bạn có dùng? Tại sao?

Vậy rốt cuộc thì tôi - UX/UI designer thì biết cái “vô hình” này để làm gì?

Việc hiểu thêm về sự “vô hình” này để nhắc nhở bản thân trước khi nhảy ngay vào design, trước khi dành hết suy nghĩ về usability, về IxD, về IA, Flow, về UI, motion các thứ…

Hãy dừng lại một chút xem…

Là UX/UI designer, IxD (thiết kế tương tác) sẽ chiếm một phần lớn công việc >> nhiệm vụ của mình là thiết kế làm sao hạn chế tốn “ interaction cost ” của user, chẳng hạn như:

Tất cả tương tác này nên tự nhiên ( seamless, intuitive ) - đồng nghĩa với việc design của bạn đã trở nên “vô hình” - vì họ dùng để làm thứ họ thật sự muốn mà không có chút trở ngại nào, không cần mất nhiều sự tập trung, không tốn thần kinh nơron, mọi thứ tự nhiên như hít một hơi thở, dễ như ăn bánh vậy.

Nhưng đôi khi nó không dừng lại ở usability, trong interaction cost còn mention đến một khía cạnh khá quan trọng mà có khi mình ít để tâm đến, đó là cảm xúc của người dùng , UX design còn là câu chuyện về product nên thuyết phục & tâm lý ra sao với người dùng.

Lấy ví dụ: một landing page đang cố gắng thuyết phục user đăng ký dùng dịch vụ của họ, một landing page tốt sẽ tựa như một cuộn phim - đạo diễn, kịch bản phải có khả năng đi guốc trong bụng user, họ nắm được motivation của họ, hiểu được họ xem trọng value/benefit gì, hiểu rất rõ những pain point user đang gặp phải, hiểu những đắn đo mà họ phải cân nhắc trước khi ra quyết định,…

>>> Nếu landing page được thiết kế cover tốt các điểm trên, nó sẽ có khả năng khiến họ hào hứng cũng như xoa dịu nỗi lo của user >> tác động đến quá trình ra quyết định của họ (bạn có thể tham khảo thêm về intention of use, journey map, fogg behavior model).

“Vô hình” ở đây không phải chỉ về usability, mà còn về việc xoá mờ các rào cản tâm lý, thúc đẩy hoặc hâm nóng những mong muốn, động lực trong họ. Như cái cách mình xem phim & vô tư vui buồn cùng nó, rồi bình luận “phim nay ít sạn”.

Keep in mind, vẻ đẹp của một feature không chỉ dừng lại ở functionality, ở capacity, nó còn về experience. Hãy hình dung feature đó sống như thế nào trong cuộc sống hàng ngày của user.

Một design trở nên “ vô hình ” là một cách nói ẩn dụ, nó là đỉnh cao của sự thấu hiểu người dùng, khả năng biết tất tần tật về mong muốn, nỗi lo của họ, nắm rõ hành vi & thói quen sử dụng, am hiểu từng cảm xúc, tâm lý của họ…

Để vô hình, nó còn về khả năng quy hoạch , nhìn trải nghiệm dưới một góc độ bao quát, toàn app, cả những trải nghiệm ngoài app có thể là gì,… còn không ta sẽ rất dễ rơi vào tình trạng feature factory - ta chỉ thuần add thêm feature, thêm function, còn user thì phải khùng điên học về cách dùng nó hoặc làm mọi thứ trở nên rối răm, trở thành nổi lẩu thập cẩm lúc nào mà không hay.

Cảm ơn bạn đã đọc đến đây, mong bạn góp nhặt được gì đó cho công việc của mình 😚.

Các reference ở dưới cũng hay lắm, mọi người có time check xem nhé.