Ở chiều ngược lại…
Các nội dung đều đang được nói với góc nhìn mình là người đi hỏi, mình biết việc hỏi là để họ tìm kiếm hoặc làm rõ thêm thông tin, để hiểu một cái gì đó và quan trọng hơn hết là câu hỏi có khả năng định hướng, dẫn dắt tư duy. Sẽ không có gì xảy ra nếu như cách họ hỏi là cho mục đích tốt hay hiệu quả, còn không thì bạn cần phải cần nhận diện được chúng, không phải câu hỏi nào bạn cũng cần phải trả lời.
Nên nếu mình là người được hỏi thì việc hiểu thêm chủ đề “Questioning” này sẽ giúp ích gì?
1. Mình sẽ đoán biết được ý định của đối phương thông qua câu hỏi họ đặt ra
2. Mình có thể đánh giá lại câu hỏi của họ đặt ra có hiệu quả hay không.
3. Kiểm soát & phát triển cuộc trò chuyện, tránh để đối phương dẫn dắt hoàn toàn bằng việc biết hỏi lại.
Dark Questions là gì?
Là những câu hỏi
có vẻ vô hại
, nhưng ẩn bên trong là một
bẫy giả định
, một
thế giới quan méo mó
, hoặc một
tư duy đã bị định hướng
sẵn. Nếu trả lời theo khuôn khổ của câu hỏi đó, bạn
mặc nhiên thừa nhận điều sai hoặc sai lệch
mà người hỏi ngụ ý.
Các dạng “Dark Questions” phổ biến
Unknown element - table
Cách Nhận Diện Dark Questions
Cảnh giác với áp lực thời gian:
Những người hay hỏi gấp gáp, yêu cầu trả lời ngay, thường là đang muốn
lấy phản xạ thay vì lập luận.
Họ không cho bạn thời gian để nghĩ – vì khi bạn không nghĩ, họ kiểm soát bạn.
Cảm giác bị “kẹt” khi nghe xong → Không biết trả lời thế nào cho đúng.
Câu hỏi khiến bạn phải phòng thủ, thay vì suy nghĩ mở.
Câu hỏi đưa ra giả định như thể đó là sự thật hiển nhiên.
Câu hỏi khiến bạn cảm thấy sai… dù bạn chưa sai.
Giới hạn lựa chọn của bạn vào khuôn mà họ đặt ra.
Phản đòn: Các kỹ thuật phòng thủ và lật ngược thế cờ
1. Gỡ Giả Định (Expose the Frame)
Chiêu
: “Câu hỏi của bạn đang giả định rằng… Tôi không chắc điều đó đúng.”
Ví dụ:
Họ: “Sao bạn luôn phản đối ý tưởng của team vậy?”
Bạn: “Bạn đang giả định là tôi luôn phản đối. Tôi có thể chia sẻ logic đằng sau góc nhìn của mình không?”
2. Mở Khung Lựa Chọn (Reframe the Choices)
Chiêu
: “Tôi không nghĩ đó là hai lựa chọn duy nhất.”
Ví dụ:
Họ: “Bạn chọn trung thành hay hiệu quả?”
Bạn: “Tôi nghĩ mình có thể trung thành với tổ chức bằng cách làm việc hiệu quả. Hai điều đó không loại trừ nhau.”
3. Đưa Câu Hỏi Ngược (Counter-question)
Chiêu
: “Bạn hỏi vậy là vì điều gì?”
Ví dụ:
Họ: “Bạn nghĩ bạn đủ kinh nghiệm để đảm nhận dự án này không?”
Bạn: “Bạn đang quan ngại điều gì cụ thể nhất trong dự án?”
4. Xác định Lệch Tâm (Bring back to the point)
Chiêu
: “Tôi thấy trọng tâm không nằm ở điều bạn hỏi.”
Ví dụ:
Họ: “Bạn làm vậy không thấy có lỗi à?”
Bạn: “Tôi tin rằng quyết định này cần được đánh giá bằng tác động và lý do, không chỉ bằng cảm xúc.”
5. Chặn Đứng Chụp Mũ (Label and Disarm)
Chiêu
: “Tôi thấy câu hỏi này hơi quy chụp. Có thể chúng ta đang nhìn khác góc độ.”
Ví dụ:
Họ: “Bạn không quan tâm đến tiến độ của team à?”
Bạn: “Tôi nghĩ mình đang góp phần bằng cách nhìn vào những thứ cần cải thiện, không phải vì tôi không quan tâm.”
Rèn luyện khả năng phát hiện và phản đòn
Tự hỏi lại: “Họ là ai? Tại sao họ lại hỏi mình? Câu này có giả định gì ngầm không?”
Phân tích cảm xúc của mình khi nghe – nếu thấy “mắc kẹt”, có thể là bẫy.
Học cách dừng lại 2–3 giây trước khi trả lời.
Viết lại những câu hỏi bạn từng bị “đánh úp” và luyện phản đòn.
Xem các buổi tranh luận logic hoặc đọc sách về lập luận/phản biện.
Kết
Người khôn không những là người biết hỏi, mà còn là người nhận ra những câu hỏi khiến bạn mất đi tư duy.
Relevant Item
