Thời gian đầu vào nghề, mình bị loạn xà ngầu với mấy term này: UX, UI, IxD, Product design. Vậy giữa chúng có thật sự khác biệt gì và mối liên hệ giữa chúng như thế nào?

Nó là giao diện, là những phần bạn nhìn thấy khi dùng một app hay web gì đó, là layout, color, graphic, icon, theme, typography, motion,…

Công việc của UI xoay quanh việc tìm cách trình diễn sao cho cân bằng thị giác, truyền tải rõ thông điệp/thông tin , tạo sự thu hút…

Nếu bạn đi lên từ Graphic design, công việc sẽ có tính liên quan, nó đều tập trung mạnh vào phần visual. Tuy nhiên Interface này cần dựa trên cơ sở trước của IxD, vậy IxD là gì?

Tương tác định nghĩa là một sự trao đổi liên tục 2 chiều hoặc đa chiều.

Công việc của thiết kế tương tác tập trung vào việc cân bằng giữa việc cách hệ thống hoạt động ra sao & user nên tương tác như thế nào nên 2 bên có một mối quan hệ tốt đẹp (cả về mặt functional & emotional).

Nó bao gồm việc cân nhắc: cách điều hướng, các step phải trải qua, nên dùng interaction pattern nào, user take action gì & nhận feedback ra sao… Ở state này output cần đến có thể chỉ cần dừng ở flowchart, wireframe, chọn các interaction pattern phù hợp.

Ví dụ: khi user click nút “thêm vào giỏ hàng” thì hệ thống có animation thêm đúng item đó vào trong giỏ và tăng số items trong giỏ hàng, user có thể thấy lại các item và tùy chỉnh nó.

P/s: Trong cuốn sách “About Face” có nhắc đến 1 khái niệm rất hay, đó là công việc của mình as a UX/UI designer chính là ở “Represented Models” - trình diễn cách system hoạt động sao cho phù hợp với cách user nghĩ nó sẽ hoạt động, càng trình diễn tốt thì đó chính là một UX tốt.

Nhắc đến là trải nghiệm là việc bạn muốn user “ CẢM ” ra sao khi họ tương tác với product/ feature. Và khi nói đến “cảm” nó rất có tính personal và cần sự “phù hợp” nhất định, để mang đến được 1 trải nghiệm tích cực, mình phải hiểu rõ họ là ai, background, họ mong muốn & sợ gì, ngữ cảnh họ dùng thế nào,…

Có một câu mình thấy rất phù hợp đến nói về trải nghiệm đó là: “ Mọi người sẽ quên những gì bạn nói, quên những gì bạn đã làm, nhưng họ sẽ không bao giờ quên cảm xúc mà bạn mang lại cho họ”. Nên không quan trọng bạn làm bao nhiêu màn hình, bao nhiêu flow, bao nhiêu micro interaction,… tổng thể trải nghiệm mới là thứ user nhớ đến.

Ví dụ: nếu user thường sử dụng product trong ngữ cảnh rất gấp thì các thao tác nên diễn ra nhanh chóng, ít sai là họ rất mừng rồi, còn nếu họ sẽ dùng product trong ngữ cảnh đang khám phá, tò mò thì thao tác nhiều hay không không quan trọng bằng việc phải khiến họ thấy thích thú, khiến sự tò mò được thoả mãn,…

Có một tactic mình rất hay dùng khi design UX cho một feature, mình sẽ cố gắng suy nghĩ xem có những “TÍNH TỪ” gì mà mình muốn user cảm thấy khi dùng (vd: vui hào hứng, an tâm, nhanh gọn), và đồng thời để ý khả năng user cảm thấy tiêu cực gì không (vd: sợ lộ thông tin, sợ bị đánh giá, không tin tưởng…).

Cách này giúp mình tạm tránh tập trung vào việc design dựa theo business objective, functionality, usability ,…mà còn phải nghĩ đến những yếu tố cảm xúc mà user cần có.

Vậy product design là gì?

Ngay tại cái tên, bạn đã thấy nó đang mất đi chữ “user” ở đầu, vì lúc này công việc cần quan tâm nhiều hơn là về product , mà product là một thực thể trao đổi giá trị giữa user & biz

>> product designer sẽ quan tâm nhiều hơn đến các metrics & outcome từ design, đồng thời xem xét cân nhắc các mặt technical, resource của team

>> product design sẽ có cái nhìn tổng quan hơn để làm sao để cho ra một thiết kế vừa đáp ứng được user need, biz value và feasibility.

Ví dụ: khi bạn muốn cho vào một nút “liên hệ với support” để user được hỗ trợ giải đáp các thắc mắc cho user, tuy nhiên khi cân nhắc đến resources, team customer support hiện đang bị overload, khiến việc hỗ trợ giải đáp ngay cho user là bất khả thi, nên khả năng cao user sẽ phải đợi để được hỗ trợ, như vậy thì trải nghiệm sẽ không tốt. Vậy mình cần tìm ra phương án khác ví dụ như là dẫn user đến trang FAQ để được giải đáp những thắc mắc phổ biến, nếu user không tìm được câu trả lời thì mới offer họ việc “liên hệ với support”.

Qua ví dụ trên bạn thấy product design cân nhắc đến solution không còn gói gọn trong việc thiết kế cách user tương tác, nhìn giao diện như thế nào, hay chỉ trong phạm vi feature, góc nhìn đã được mở rộng ra, việc hình thành 1 giải pháp phải cần có tính chiến lược và sự cân nhắc ở nhiều khía cạnh hơn.

Việc tìm hiểu và phân biệt rõ hơn các term này đã giúp mình hiểu rõ các scope công việc và nhiệm vụ của từng title.

Nếu công việc của mình sẽ bao gồm hết các scope ấy, thì việc chia rõ scope theo từng term cũng sẽ giúp mình chậm lại 1 nhịp và xem xét lại tại thời điểm đó, project đó, nên được focus execute ở tầng nào hoặc liệu mình còn bỏ sót khía cạnh nào không.

Tóm tắt thì có thể hiểu như sau: