Thông qua bài sense making , ta biết được chính hành động vẽ được các mối liên hệ mới cho ta cái hiểu, đó mới thực sự là cách học.

Nó tập cho mình hạn chế nhìn nhận mọi thứ theo từng thực thể riêng biệt mà phải hiểu về sự liên hệ giữa chúng. Thay vì câu nói “mọi thứ đều có lí do của nó” thì giờ có thể nói “mọi thứ đều có mối liên hệ với nhau”.

Thông qua công việc product designer, mình thấy khi nghĩ về system sẽ có 2 câu hỏi chính cần làm rõ thôi:

Ví dụ: mind map, affinity diagram.

Ví dụ: weight score, impact-value matrix…

Có điểm chung hoặc bổ trợ nhau. Ví dụ: có sự overlap công việc giữa PM & PD.

Ví dụ: muốn nhanh & scope nhiều việc thì phải cần nhiều nhân sự (cost nhiều).

Nguyên nhân & kết quả. Giống như một chuỗi domino A làm đổ B, B làm đổ C (hiệu ứng cánh bướm) ta nhìn được tính tác động của 1 hành động.

Tips: hỏi 5whys & Fishbone

Một framework khác hữu ích: Second-order thinking - để nghĩ về long-term effect, nhiều lúc khi nghĩ ra được một solution idea gì đó, ta chỉ thấy cái lợi trước mắt, nhưng xét long-term thì nó ra sao?

Là mối quan hệ mà các yếu tố trong hệ thống tác động qua lại lẫn nhau. Điểm đặc trưng là tác động hai chiều hoặc đa chiều (các yếu tố không chỉ ảnh hưởng đến nhau mà còn phản hồi liên tục). Ví dụ:

Cách để minh hoạ mối liên hệ này không gì tốt hơn bằng Diagram , rất tốt trong việc bạn truyền đạt cái hiểu này cho bản thân & mọi người. (có hẳn cuốn sách nói về Diagram, “Stuck? Diagrams help” - Abby Covert)

For, to, make, strengthen, weaken, contain… hãy chọn ra {1 động từ} móc nối được giữa 2 thông tin / objects.

Vâng, bạn nghe không sai đâu, nếu bạn thử lí giải một vấn đề gì đó bằng toán, mọi thứ sẽ khá là clear mà có khi bạn cũng bất ngờ đấy. Ví dụ tham khảo:

Experience = Perception x Interaction

Interaction = (Input + Output) x Time

Perception = Intention x (Bias + Background)

Intention = (Context x Motivation x Emotion)

Thu nhập = Năng suất x Thời gian

Năng suất = (Hard skill + Soft skill) x Attitude

Đừng quên diagram hay toán thì cũng là một artifact, và nhiệm vụ chính của chúng là để hình dung được mối liên hệ giữa mọi thứ >> hãy thử nghiệm ứng dụng nó trong nhiều tính huống, nhằm kiểm chứng mức độ hiệu quả của nó >> tìm ra lỗ hỏng & cải thiện.

Chỉ khi nó apply được đúng cho nhiều ngữ cảnh, nó mới trở nên có giá trị cho bản thân. Vì sao? Vì mình đang cầm trong tay một mental model, nó giúp tăng hiệu quả xử lý thông tin, nó như cuốn “bí kíp” của riêng bạn.

Mình cũng tập tành vẽ một cái cho riêng mình nè, nếu bạn tò mò có thể xem thêm.