Mình đã có vài năm kinh nghiệm trong công việc UX/UI, sau khi đã dần thuần thục các process, framework để có thể deliver 1 design trơn tru hơn, mình bắt đầu thấy tầm quan trọng của những non-design work như collaboration, build trust, influence…

Để hình dung về non-design work, mình sẽ hệ thống bài viết này theo concept sau, hãy hình dung bạn đang đứng ở giữa 2 trục ngang & dọc.

Disclaimer : để khách quan hơn, thì mình đang ở level middle khi viết bài này, đây là hoàn toàn là những quan sát cá nhân & tham khảo từ các nguồn khác nhau, nếu có sai sót mong quý dị bỏ qua & cho mình biết thêm nhé (please! 🥹).

Là những skill ngoài chuyên môn, nhưng tác động đến các nhân rất mạnh.

Trước khi đi vào chi tiết, mình muốn kể lại một câu chuyện minh hoạ cho việc đặt mục tiêu: Khi ta nhắm & bắn cung đến mục tiêu, nó không hoạt động theo kiểu đường thẳng (đặc biệt là khi mục tiêu càng xa), có nghĩa mặc dù bạn nhắm đúng điểm và bắn nhưng chắc chắn mũi tên sẽ chệch xuống vì ảnh hưởng của ma sát, sức gió và gia tốc bị giảm dần… >> khi đặt mục tiêu cũng vậy, bạn luôn phải làm hơn mức cần thiết, ví dụ: nếu bạn đang ở level của junior và muốn lên middle thì kiến thức, kĩ năng cần trau dồi phải ở mức senior, khi middle muốn lên senior thì phải am hiểu công việc mức leader. Thực tế công sức bạn bỏ ra 100% nhưng chỉ 50-70% là có khả năng convert sang thành tựu, không có chuyện tươi đẹp đánh đâu thắng đó.

OK, chắc qua câu chuyện trên bạn đã hình dung được mức độ quan trọng của việc nhìn lên, vậy chúng mình bắt đầu nhé.

Mình có một minh hoạ đơn giản cho các level trong tổ chức, hãy hình dung ta có 3 circle: cá nhân, team, tổ chức (phòng ban), thì sau đây là scope của các level:

Nếu xét về non-design work, thì level leader sẽ handle nhiều hơn. Nên hãy thử tìm hiểu xem leader sẽ làm gì nhé.

Hãy hình dung công việc của một executor (IC) cần làm là tạo ra thứ A (một output gì đó mà nghề này đòi hỏi bạn cung cấp). Leader là người sẽ có khả năng scale A , đảm bảo dây chuyền sản xuất được trơn tru, giữ & nâng cao chất lượng A . Ngoài ra, leader giờ còn là cầu nối với các phòng ban khác, các bên đó cũng có nghĩa vụ cho ra output B, C, D… Lúc này các leader collaborate với nhau ở mức độ đảm bảo một “dây chuyền sản xuất” lớn hơn, xoay quanh việc cross-functional collaborate có ổn không, workload đang như thế nào, sắp tới có cần sắp xếp nhân lực ra sao không,…

Nhìn chung thì sẽ có 2 khía cạnh cần nhắc đến đó là việc & người.

Xét theo Employee life cycle: từ tuyển dụng > onboarding > phát triển > giữ chân > promote hoặc cắt giảm, leader đều có tác động một phần vào các giai đoạn này, nếu liên tưởng employee life cycle này là một customer journey map, thì leader đều có những đóng góp lớn vào các touchpoint trong việc hình thành nên trải nghiệm của một nhân sự.

Level này sẽ cần bạn coach, guide & inpire các team member . Mình sẽ phải hiểu điểm mạnh, điểm yếu của từng thành viên, xu hướng tâm lý, động lực và trở ngại của họ là gì, làm sao mình có thể giúp họ phát triển, hỗ trợ họ những lúc khó khăn, làm sao để truyền động lực & khiến họ muốn gắn kết với team nói riêng & với công ty nói chung.

Khi nhắc đến yếu tố con người, không thể tách rời khỏi văn hoá (team culture là một tập hợp các giá trị, quan niệm, thái độ, hành vi và phương pháp làm việc chung của một nhóm người trong quá trình hợp tác để đạt được mục tiêu chung). Mình sẽ là người phải đóng góp rất lớn đến văn hoá team, mình vừa là tấm gương vừa là người truyền giáo, mình muốn team sẽ chuyên nghiệp ra sao, kết nối như thế nào thì cần bạn phải set up các activities để khuyến khích, inspire mọi người cùng xây dựng văn hoá này. Ví dụ: nếu muốn team có văn hoá tự trau dồi & chia sẻ thì có thể set up có sharing session vào mỗi tuần, hay muốn các team member kết nối với nhau nhiều hơn thì hàng quý nên có 1 buổi team building gì đó…

Khi ở vị trí này, leader được xem là người sẽ đại diện cho team đi nhận các requirement từ các phòng ban khác, nghĩa vụ của mình là phải biết quản lý & đảm bảo chất lượng công việc. Các công việc như:

Lưu ý: hãy ghi nhớ khi mình là một leader, mình không nên làm thay việc của các team member, bạn chỉ nên là người hoạch định, guide cho họ, mình muốn team member có khả năng grow lên từng ngày thông qua các project. Don’t be micro management nó không tốt cho cả 2.

Vì mình không còn là một IC nữa, công việc liên quan đến design cho từng project riêng lẻ cũng ít đi. Tính chất công việc giờ phải mang lại impact có tính cục diện hơn, tạo impact lên toàn team & đóng góp nhiều hơn vào product & tổ chức.

Programs (hiểu nôm na là các output có tính strategic & mang tính system hơn) có thể chia làm 2 dạng: chất & lượng.

Nhức nhức cái đầu rồi đó, vậy mình as an IC thì giờ có thể chuẩn bị những gì?

Tiếp theo của non-design work, mình sẽ bàn đến việc mình cần để tâm đến các công việc của các stakeholder, là PO/PM, là Dev, QC, Sale, Marketing, Operation team…

Không nhất thiết bạn phải am hiểu sâu, nhưng nên ở mức đủ để giao tiếp hiệu quả hơn, đủ để bạn có thể hình dung họ cần gì ở phía design của mình, đủ để hiểu trách nhiệm công việc của họ, thành công đối với họ là như thế nào, họ quan tâm & lo ngại gì nhất… Ví dụ:

Việc hiểu công việc các bên chắc chắn sẽ không dễ dàng gì, không những bạn tự tìm tòi nghiên cứu mà còn nên gặp mặt trò chuyện, quan sát họ thường ngày, điều này giúp bạn hợp tác hiệu quả hơn cũng như khiến design của bạn làm ra có những dự tính, mục đích & sự cân nhắc ở góc độ bao quát hơn.

Chẳng hạn mình có thể bắt đầu tìm hiểu thêm về: HTML/CSS, API, Data query, business model, project management, user stories, roll-out program...

Ý này mình thấy không thể gắn vô trục được (vì sẽ hơi loạn concept) nhưng lại rất quan trọng, đó là văn hoá doanh nghiệp.

Tưởng tượng xem, thế hệ sau đang nỗ lực phấn đấu & tiếp cận với những kiến thức mới mỗi ngày, chắc chắn kiến thức đó sẽ up to date hơn & hay hơn, các khóa học cũng sát với thực tế hơn, chưa kể đến tích luỹ kinh nghiệm cũng có nhiều đường tắt hơn với thời đại thông tin như hiện nay…>> thế hệ sau “tiến hoá” nhanh hơn mình là điều chắc chắn xảy ra & nó là tốt, có vậy ngành nghề này mới phát triển được.

Vậy câu hỏi đặt ra là liệu đâu là giá trị cao nhất cho một người có thâm niên lâu ở một công ty trong khi thế hệ sau có sức trẻ, nhiệt huyết, có kiến thức & skill, thậm chí tư duy tốt hơn.

Suy nghĩ một hồi về tình huống này, mình nghĩ đến khả năng am hiểu văn hoá công ty, sự khôn ngoan trong việc biết nên áp dụng kiến thức, skill nào phù hợp trong tổ chức, cách đối nhân xử thế với các stakeholder như thế nào là hợp tình hợp lý, điểm này chắc chắn bạn sẽ không học được cho đến khi phải nhúng mình vào trong môi trường đó đủ lâu, nó là câu chuyện “ nhập gia tuỳ tục”.

Non-design work chắc chắn khiến mình grow, giúp mình tạo ra nhiều impact & có value hơn.

Để tìm hiểu các non-design work không hề khó. Nhìn lên, nhìn xuống, nhìn trái, nhìn phải, chú tâm quan sát, tò mò, hỏi han mình sẽ nhận ra, không bao giờ thiếu, nó là cái đáy vô tận & chân trời bao la.

Và đừng quên câu chuyện “nhập gia tuỳ tục” cũng rất matter.