Chắc hẳn đâu đó bạn đã nghe qua “bạn này có mindset tốt”, “thái độ quan trọng hơn trình độ”, mình thì có nghe qua chữ “tâm thế” nữa nhưng ít người nói hơn, vậy chúng nó là gì & liệu có tác động gì vào cuộc sống?
Định nghĩa
Trước mắt một điểm chung về mindset, tâm thế đó là tất cả những thứ này nằm trong đầu chúng ta, thuộc về nội tại & không dễ quan sát (ngay cả với chính chúng ta chứ chưa kể đến người khác), chúng một cách vô tình hay cố ý chúng ảnh hưởng đến hành vi & thái độ của ta. Mà hành vi, thái độ là cách bạn tương tác với cuộc sống, thông qua tương tác này, ta sẽ nhận được phản hồi gì đó từ phía cuộc sống.
Thử lấy vài ví dụ nhé:
Khi gặp cùng 1 tình huống về thất bại , ta có thể “Tập trung vào sự phát triển, xem nó là cơ hội để học” (Growth mindset) hoặc “Tin vào sự cố định của năng lực, xem nó là bằng chứng cho giới hạn bản thân” (Fixed mindset). 2 niềm tin như 2 direction riêng biệt lèo lái mọi hành vi & thái độ của ta, người có growth mindset sẽ vui mừng vì học thêm được gì đó, người có fixed mindset sẽ buồn & tự trách bản thân.
Tâm thế thì có chút khác biệt, nó mang tính nhất thời hơn thay vì mindset là một quá trình tập luyện, và niềm tin được củng cố qua năm tháng. Tâm thế là trạng thái chuẩn bị tinh thần khi đối mặt với một tình huống cụ thể, nếu không aware tốt nó sẽ bị cảm xúc & bản năng chi phối. Ví dụ: khi bạn chuẩn bị có một buổi họp để đề xuất idea, nếu tâm thế bạn là chỉ tin idea mình là đúng đắn & chỉ muốn thuyết phục mọi người thì trong buổi họp, khi bạn được tiếp nhận các feedback, xu hướng bạn sẽ phớt lờ & push back cái feedback đó để bảo vệ idea của mình là chính, còn nếu tâm thế của bạn là muốn collect thêm những góc nhìn khác & kiểm chứng xem idea của mình có hợp lý, có sai sót gì không thì xu hướng lại là lắng nghe & cố gắng tìm cách khơi mở, đào sâu góc nhìn của mọi người. 2 hành vi & thái độ này rất khác biệt.
Vậy mình có thể định nghĩa như sau:
Mindset:
là cách tư duy, quan niệm và niềm tin của một người, ảnh hưởng đến cách mình nhìn nhận thế giới xung quanh và xử lý thông tin.
Tâm thế:
là trạng thái chuẩn bị tinh thần khi đối mặt với một tình huống cụ thể.
Thái độ:
là cảm xúc, là cách bạn cảm nhận và phản ứng với một sự việc.
Hành vi
: là những hành động, lời nói khi bạn tương tác với cuộc sống.
Mối liên hệ
Mindset là bầu trời bao quát
- là bức tranh lớn, nền tảng bao trùm mọi suy nghĩ, niềm tin và cách bạn nhìn nhận thế giới.
Tâm thế sẽ là ánh sáng
- là trạng thái tâm lý chiếu vào các tình huống cụ thể. Và
thái độ, hành vi chính là cái bóng
- là biểu hiện ra bên ngoài, là thứ theo sau, chúng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ ánh sáng (tâm thế) và bầu trời (mindset).
So what
OK biết mấy thứ này để làm gì?
Nghe hơi giáo điều, nhưng đây chính là gốc rễ vấn đề cho mọi kết quả ta đạt được trong cuộc sống này. Nó theo luật nhân quả, mindset & tâm thế cái tạo nên nhân, thái độ & hành vi là biểu hiện của nhân, thông qua biểu hiện đó mình sẽ nhận phản hồi từ cuộc sống là quả (nghe hơi lag lag 🤣). Anyway thì nhận diện được mindset & tâm thế sẽ giúp bạn hiểu mình hiểu người thêm, từ đó có những kế sách để ứng phó phù hợp hơn.
Ah, nếu liên hệ một chút đến công việc design & build product thì cũng phần nào hữu ích:
Khi ta nói thiết kế sao cho có tính user-centric, đồng nghĩa với việc mình phải thấu hiểu user, phải đứng được trên perception của họ. Như thế nào? Ngoài việc quan sát những hành vi & thái độ của họ, bạn còn phải thăm dò xem lớp ẩn ở dưới là gì, họ có tâm thế ra sao, mindset ra sao. Mindset đó bị tác động, định hình bởi cái gì? (để hiểu thêm việc được định hình bởi cái gì, bạn có thể xem thêm khái niệm Tam quan qua
bài viết này
).
Ngược lại, nếu product mình muốn thuyết phục hay thay đổi hành vi user thì ta phải làm sao tác động được vào quan niệm và niềm tin của họ, vì chúng định hình hành vi & thái độ của user khi tiếp cận product của bạn. (thuyết phục được user là nỗ lực của cả doanh nghiệp, từ business định hình value sẽ offer cho user, đến marketing, đến trải nghiệm của họ khi tương tác với product, từng câu từng chữ trên UI…).
Bonus
Không xa lạ đâu, mấy sách self-help nói nhiều lắm, mà clip này mình thấy hay hay nên share lại cho mọi người xem.
Growth vs Fixed mindset
Strategic mindset
Relevant Item
