Là một designer, ta làm việc với ý tưởng và việc phải thuyết phục, tranh luận, defend idea diễn ra hàng ngày.

Trong những lúc ấy, nếu bạn đã từng cảm thấy bức bối không tìm được cách diễn đạt, thấy tự ti trong lúc mở miệng tranh luận, thấy chính mình còn đang không rõ ràng…

Mình cũng đã & đang bị như thế, chỉ là tần suất bớt đi thôi. Và việc mình tìm hiểu và áp dụng thử các nội dung trong chủ đề này thực sự đã giúp mình nhiều, nên share out cho mọi người, let’s back to môn Văn 🤣 (cái môn mình từng chán ngáy).

Nói đơn giản là khả năng khiến người nghe thấy cực kì make sense và mình có khả năng bảo vệ quan điểm trước mọi pov khác.

Để được như thế, lập luận cần có những đặc tính sau:

Tranh luận (debate) là một quá trình thảo luận có tổ chức, trong đó các bên tham gia đưa ra các lập luận trái chiều về một chủ đề cụ thể để tìm ra sự thật, giải pháp tốt nhất, hoặc thuyết phục người nghe.

Nó khác với tranh cãi ở chỗ tranh luận tập trung vào việc sử dụng lý lẽ và lập luận để bảo vệ quan điểm, trong khi tranh cãi thường mang tính cá nhân và cảm xúc hơn.

(đây vẫn là một pain point đối với mình hiện tại nè, đặc biệt là khi tranh luận ta hay bắt gặp các bias - kể cả họ & mình; vậy làm sao để né nó…có các khái niệm bias như anchoring bias, confirmation bias,… chắc mình nghe ngâm cứu topic này sau).

Vài tactics trong tranh luận

Một lập luận sắc bén không chỉ dựa vào ý tưởng mạnh mà còn phải có cấu trúc rõ ràng. Một số công thức phổ biến:

Tình huống ví dụ: Thuyết phục PO chọn phương án A thay vì phương án B trong thiết kế onboarding.

Mình không chỉ bảo vệ luận điểm của mình mà còn chủ động dự đoán và vô hiệu hóa phản biện của đối phương trước khi bị công kích.

Tình huống ví dụ: Trình bày với Dev team về một redesign flow có nhiều animation.

“Tôi biết một số bạn có thể lo ngại phần animation sẽ ảnh hưởng đến hiệu suất load. Nhưng chúng tôi đã thử nghiệm bản prototype trên thiết bị tầm trung, và kết quả cho thấy animation vẫn duy trì FPS ổn định. Hơn nữa, animation được thiết kế để có thể gracefully degrade nếu băng thông yếu – điều này đã được validate.”

Trong tranh biện, không có lập luận nào tuyệt đối đúng hoặc sai. Vì thế, người chiến thắng là người chứng minh rằng chúng ta có những tiêu chí đánh giá chuẩn đáng.

Tình huống ví dụ: Đưa ra quyết định giữa thiết kế A (đơn giản) và thiết kế B (cá nhân hóa cao) cho homepage.

“Phương án A có điểm mạnh là đơn giản, dễ phát triển, và thân thiện với người dùng mới. Tuy nhiên, nó thiếu tính cá nhân hóa.

Trong khi đó, phương án B tạo ra trải nghiệm riêng cho từng nhóm user, nhưng lại đòi hỏi nhiều effort từ dev và có nguy cơ delay release.

Nếu mục tiêu chính trong quý này là tăng conversion từ traffic mới, phương án A mang lại lợi thế thực thi nhanh, đo lường rõ ràng. Vậy nên tôi đề xuất A là lựa chọn hợp lý hơn ở thời điểm hiện tại.”

Không để đối phương kiểm soát cách nhìn nhận vấn đề mà định hướng cuộc tranh biện theo cách của họ.

Tình huống ví dụ : Stakeholder nói không cần thiết kế dashboard mới vì “báo cáo Excel cũng đủ”.

Framing - từ nhu cầu sang cơ hội:

“Cách mình đang nhìn vấn đề không phải là ‘người ta có thể làm việc được hay không’, mà là ‘liệu họ có thể đưa ra quyết định đúng nhanh hơn hay không’. Dashboard không chỉ là báo cáo – nó là công cụ ra quyết định, và hiện tại Excel đang làm chậm điều đó.”

POI (Point of Information) là khi đối phương yêu cầu ngắt lời trong tranh biện để đặt câu hỏi hoặc phản biện. Những người giỏi sẽ:

Tình huống ví dụ: Trong buổi họp sprint planning, PO nói rằng không cần làm user testing cho phiên bản này vì đã có số liệu từ A/B test trước.

POI - bổ sung thông tin:

“Xin phép ngắt nhẹ, A/B test trước chủ yếu đo hành vi trên user cũ. Với flow mới lần này, chúng ta có nhiều first-time user hơn, nên cần thêm insight từ usability test để tránh hiểu sai kết quả.”

Thay vì phản biện từng luận điểm lẻ tẻ, mình có thể gom nhóm các phản biện theo chủ đề lớn để dễ kiểm soát cuộc tranh biện.

Tình huống PO nói: “Tính năng này có thể khiến hệ thống phức tạp thêm, tốt nhất nên cắt.”

“Nếu mục tiêu của chúng ta chỉ là đơn giản hệ thống, thì đúng là nên cắt. Nhưng theme của sản phẩm trong năm nay là tăng tính tự chủ cho người dùng cuối. Việc thêm tính năng này tuy làm phức tạp hệ thống, nhưng lại trao quyền cho người dùng quyết định – đúng với định hướng chiến lược.”

Mình biết các tips này nghe khá học thuật và rất khó nhớ, nên cách duy nhất chỉ là tập dần dần, để nó thành thói quen phản xạ, lúc đó ta có thể tranh biện một cách linh hoạt & hiệu quả nhất. Quên thì mình lục lại bài này xem cũng được :)).

Nếu có 3 ý cần phải nhớ, thì mình sẽ cố nhớ về các thành tố cần có trong mọi lập luận và tập nghi hoặc mọi thứ (không những là khi xem xét các ý của người khác mà còn ngay trong chính suy nghĩ hiện thời của mình), các câu hỏi như sau: