Ta không phải thánh, quyết định đâu là trúng đó, tuy nhiên quyết định đúng vẫn luôn là mong đợi của hầu hết chúng ta, vì rõ là bạn muốn kết quả ấy thì mới triển khai, đúng không nào.
Nhưng có khi nhiều tình huống trong cuộc sống rơi vào trường hợp KHÔNG ĐỦ/ THIẾU thông tin hoặc rất nhiều khi mình sẽ tưởng rằng đã ĐỦ / đã KHÔN NGOAN, vậy thì làm thế nào đây???
Điều đầu tiên: cố mà gom thêm data
Note: garbage in, garbage out.
Câu hỏi quan trọng ở đây là mình cần thông tin GÌ & từ NGUỒN nào.
GÓC NHÌN của là một dạng thông tin mình cần thu thập.
Điều thứ 2: giảm thiểu rủi ro
Từ phía bản thân: nhận diện rõ xem mình có đang mắc phải thiên kiến nhận định nào không, hãy rà lại cách nghĩ của chúng ta, tự đánh giá xem nó có LOGIC không
Hình dung nếu ta SAI thì sao (pre-mortem, tư duy ngược ), có cho mình plan B, C…
Nếu bạn đã có cho mình “nước đi” đó, hãy cố xem cho “vết xe đỗ” nào trước đó mà bạn có thể học từ họ không
Điều thứ 3: phép “thử”
“Thử” nhỏ & đo lường, mình sẽ không muốn chơi tất tay, cược hết vào một nơi chốn mơ hồ, vd: mặc dù phỏng vấn nhân sự kĩ cỡ nào thì cũng phải có probation để kiểm chứng trước khi đồng ý chi một khoản cho nhân sự đó.
Phép thử này, hãy tự sáng tạo ra nhé, nguyên lý là làm sao để tối ưu effort nhưng outcome ta muốn vẫn ở mức chấp nhận được (proof of concept)
Khi đã có option
3 công cụ giúp đánh giá các sự lựa chọn
Khi nhắc đến quyết định có nghĩa là ta phải lựa chọn, vậy giữa các lựa chọn ấy, làm sao để ta đánh giá chúng một cách hiệu quả mà không rơi vào kiểu cảm tính.
1. Tiêu chuẩn (benchmark)
Là mức đòi hỏi tối thiểu nhất cho các lựa chọn, nếu các lựa chọn không đạt được yếu tố này xem như loại khỏi vòng gửi xe. Ví dụ: scan CV của ứng viên, mình đang đặt điều kiện đầu vào >2 năm kinh nghiệm, nếu dưới thì ứng viên bị loại.
2. Bộ tiêu chí (criteria)
Mình quyết định được là vì mình thấy lựa chọn này tốt hơn lựa chọn kia dựa trên một hay nhiều khía cạnh nào đó. Sự so sánh này tồn tại được do ta đặt các lựa chọn trên một hệ tiêu chí nhất định (các tiêu chí này càng khách quan, càng cụ thể thì càng tốt). Lưu ý: các option nên được đặt trên một điều kiện so sánh cơ bản nhất định (mình cũng không biết nên gọi nó là gì, tạm gọi là base).
Lấy ví dụ:
So sánh giữa bạn A và B ai cao hơn, thì cả 2 đều cần đứng trên cùng một mặt phẳng (base) và xem đầu ai cao hơn (tiêu chí).
Chấm điểm thi môn toán, mọi người đều có 45 phút để làm, đều có chừng đó câu hỏi (base) và tiêu chí được điểm đơn giản là giải đúng đáp án. (tất nhiên nhiều khi không thể hoàn toàn công bằng, vì có thể có bạn được học thêm, có bạn thì có ít thời gian hơn vì phải phụ giúp gia đình,…ta chỉ có thể set up vài base nhất định)
Các framework phức tạp hơn như RICE, Opportunity score, Weight score model…
Note: còn một khái niệm mang tên
kill criteria
- một tập hợp tiêu chí xác định trước nhằm quyết định khi nào nên dừng một dự án, sáng kiến hoặc giải pháp, thay vì tiếp tục đầu tư thêm thời gian, tiền bạc, và nguồn lực vào một thứ không còn khả năng tạo ra giá trị (một phần của go/no-go check ở các điểm review).
3. Sự đánh đổi (trade-off)
Khi không thể tối ưu hóa tất cả tiêu chí cùng lúc, lúc này trade-off xuất hiện. Thông thường thực tế không có lựa chọn nào là hoàn hảo cả, buộc mình phải dựa trên mục tiêu, trên bối cảnh hiện tại để đánh giá độ ưu tiên các tiêu chí, để xem đâu là sự đánh đổi ta chấp nhận được
(cái “giá” phải trả)
. Câu hỏi mình hay đặt ra:
luyện điều tệ nhất có thể xảy ra là gì? Vậy nó đáng để thử không? Opportunity cost có thể là gì?
Ví dụ cho trade-off: mình không thể có cái gì - [ngon, bổ, rẻ]; [nhanh, rẻ, chất lượng]…
Relevant Items
