Làm trong nghề design này, chắc chắn chúng ta làm việc với idea rất nhiều, mọi người cùng thảo luận và đưa ra quyết định là chuyện cơm bữa, vậy làm sao để ta đánh giá & lựa chọn idea mà tất cả thành viên đều hài lòng & thấy nó make sense >> lí do thúc đẩy mình tìm hiểu chủ đề này.
Tại sao chúng ta cần quyết định?
1. Là vì ta có nhiều hơn một sự lựa chọn, mà ta không thể có hết tất cả.
1. Là vì yếu tố nhân quả, khi mọi hành động hiện tại đều có một hệ quả cho tương lai, mà ta thì không thể phân thân để đưa ra đồng thời 2 hành động
Note: có khi nhiều việc trong cuộc sống ta dường như không aware đến việc cần quyết định, rất có thể là do các việc đó đã được ai đó quyết định thay cho mình rồi, điều bạn cho là lẽ dĩ nhiên. Ví dụ: scope công việc của nghề do công ty, thị trường định hình lương của bạn, việc đi làm 8h,… “bèo dạt mây trôi” như thế không hẳn là xấu nhưng phải chấp nhận có khả năng sẽ mất thời gian, nhầm đường, đi vòng vòng như trong một khu rừng mà không có cái la bàn nào.
Cách chúng ta ra quyết định
3 dạng quyết định:
Quyết định dựa trên lý trí:
là những quyết định được đưa ra dựa trên phân tích logic, thông tin rõ ràng và kết quả có thể đoán trước. Thường cần thời gian để suy nghĩ. Vd: lựa chọn offer giữa các công ty.
Quyết định dựa trên cảm xúc
: là những quyết định bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi cảm xúc, tâm trạng, hoặc các yếu tố tâm lý. Thường diễn ra nhanh. Vd: gu âm nhạc theo mood.
Quyết định dựa trên trực giác
: là những quyết định dựa trên kinh nghiệm & tiềm thức, bản năng của cá nhân. Thường diễn ra nhanh. Vd: khi gặp hoản hoạn, xu hướng của mình chắc chắn sẽ là quyết định “chạy ngay đi”.
Có thể thấy
thời gian
là yếu tố tác động quan trọng trong việc make decision, nếu chịu áp lực thời gian, khả năng ta sẽ ra quyết định thiếu đi sự suy nghĩ (lí trí).
3 tác động đến việc mình quyết định
Này chỉ nói riêng cho các quyết định dựa trên lí trí nhé, vì 2 cái kia không có thời gian nghĩ kĩ mấy cái dưới đây đâu =)).
1. Mục tiêu:
một quyết định phải bắt nguồn từ mục tiêu rõ ràng. Đây là "đích đến" hoặc "lý do" khiến bạn phải đưa ra quyết định.
2. Dữ liệu và Thông tin (Data/Information):
nếu bạn có tìm hiểu qua bài
sense making
, thì data & information sẽ tác động đến cách chúng ta hiểu, cái hiểu này dẫn đến thái độ & hành vi, và nó sẽ tác động lên cách ta quyết định. Yếu tố này rất quan trọng nên hãy cân nhắc trả lời các câu hỏi sau:
Tôi đã thu thập đủ dữ liệu để đưa ra quyết định chưa?
Dữ liệu này có đáng tin cậy và có liên quan không?
Có những giả định nào trong dữ liệu cần kiểm chứng?
Trong sense making cũng tồn tại một yếu tố tác động nữa đó là perception (thế giới quan), ta luôn chịu ảnh hưởng của thiên kiến, định kiến trong việc hiểu, nên để thực sự khách quan ta mới cần đến khái niệm “data-driven” là vậy.
3. Hậu quả và Tác động (Consequences/Impact):
mọi hành động ở hiện tại sẽ tác động đến tương lai (ngắn hạn hoặc dài hạn), dù vô thức hay cố ý ta luôn phán đoán trước độ hiệu quả cũng như các rủi ro trước khi ra quyết định làm gì đó.
📌 Kết quả của sự quyết định
tồn tại dưới các hình thức sau:
chọn /không chọn, giảm bớt/ tăng thêm, loại bỏ/ tạo mới
. Việc ta không làm gì cũng là một quyết định “án binh bất động” =)).
Note: theo mình quan sát thì thấy chúng ta thường không có thói quen bỏ, và trong product cũng vậy (ít nhất là trong các môi trường mình đã & đang làm việc), ta hãy sinh thêm feature này feature kia, hãy tìm cơ hội để improve nhưng rất ít khi mình thấy có một project nào để nhìn nhận lại cái nào chúng ta nên cắt bỏ.
Nếu bạn có hứng thú thêm về cách chúng ta nên quyết định sao cho khôn ngoan hơn, thì hãy ghé xem phần 2 nhé.
Reference
Relevant Item
